Ελένη Παπαδάκη: Η τραγική μούσα του Εθνικού - Η λαμπρή καριέρα, οι συκοφαντίες & ο άδικος θάνατος
Η ιστορία της Ελένης Παπαδάκη είναι μία από τις πιο σκοτεινές και συγκλονιστικές σελίδες του ελληνικού θεάτρου. Η ηθοποιός που λάμπρυνε με το ταλέντο της τις σκηνές του Εθνικού Θεάτρου, βρέθηκε ξαφνικά στο στόχαστρο συκοφαντιών, πολιτικών παθών και εμφυλιακού μίσους.
Η εκτέλεσή της τον Δεκέμβριο του 1944, μέσα στη δίνη των Δεκεμβριανών, σφράγισε όχι μόνο τη μοίρα της αλλά και την ίδια την ελληνική πολιτιστική μνήμη. Μια γυναίκα που λάτρεψε την τέχνη της και θυσιάστηκε στον βωμό της πολιτικής πόλωσης, έμελλε να μείνει για πάντα σύμβολο αθωότητας που συντρίφτηκε κάτω από το βάρος της Ιστορίας.
Μαρία Παναγοπούλου: Η άγνωστη ιστορία με τον Μαχαιρίτσα και τον γιο της, Κωνσταντίνο Χαρδαβέλλα
Τα πρώτα χρόνια και η είσοδος στο θέατρο
Η Ελένη Παπαδάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1908, σε οικογένεια εύπορη και καλλιεργημένη. Από μικρή φάνηκε η κλίση της στις τέχνες και η έμφυτη ευαισθησία της. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και γρήγορα ξεχώρισε για το ταλέντο, τη φωνή και την εκφραστικότητά της.
Το 1929 έκανε την πρώτη της εμφάνιση στη σκηνή και σύντομα κατέκτησε το κοινό και την κριτική. Οι ερμηνείες της σε έργα του Σαίξπηρ, του Ίψεν και των Ελλήνων τραγικών την ανέδειξαν ως κορυφαία ηθοποιό της γενιάς της. Με τη χάρη και το ήθος της ξεχώριζε από τις συναδέλφους της, ενώ η παρουσία της στην Επίδαυρο θεωρήθηκε αποκαλυπτική.
Η άνοδος και η λάμψη
Στη δεκαετία του '30, η Παπαδάκη ήταν ήδη πρωταγωνίστρια του Εθνικού Θεάτρου. Οι ερμηνείες της χαρακτηρίζονταν από ένταση και λυρισμό, στοιχεία που συγκλόνιζαν το κοινό.
Ο ρόλος της ως «Άλκηστη», αλλά και η ερμηνεία της στη «Μήδεια» συζητήθηκαν ως υποδείγματα υποκριτικής. Δεν ήταν μόνο το ταλέντο της, ήταν και η προσωπικότητά της. Η Παπαδάκη ήταν γυναίκα με ισχυρή άποψη, που δεν δίσταζε να εκφράσει τις θέσεις της σε μια εποχή όπου οι γυναίκες σπάνια είχαν φωνή.
Αυτό, σε συνδυασμό με την ομορφιά και τη λάμψη της, δημιούργησε γύρω της έναν μύθο αλλά και αντιπάθειες.
Η Κατοχή και οι σκιές
Με την έλευση της γερμανικής Κατοχής, η ζωή και η καριέρα της Παπαδάκη βρέθηκαν σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Η ίδια παρέμεινε στο Εθνικό Θέατρο, συνεχίζοντας να ερμηνεύει έργα κλασικά και νεότερα.
Για πολλούς καλλιτέχνες εκείνης της εποχής, το να παραμείνουν ενεργοί ήταν πράξη αντίστασης: το θέατρο έδινε παρηγοριά στο κοινό που βίωνε τη στέρηση και τον φόβο.
Ωστόσο, η Παπαδάκη άρχισε να γίνεται στόχος φημών και κατηγοριών. Εξαιτίας της γνωριμίας της με τον κατοχικό πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη – και κυρίως εξαιτίας της εύνοιας που της έδειχναν κύκλοι εξουσίας – διαδόθηκε ότι διατηρούσε προσωπική σχέση μαζί του. Η ίδια το αρνήθηκε κατηγορηματικά, όμως το στίγμα έμεινε.
Οι συκοφαντίες και η απομόνωση
Σε μια κοινωνία που έβραζε από πείνα, φόβο και οργή, η παραμικρή υπόνοια συνεργασίας με τον κατακτητή μπορούσε να γίνει θανατηφόρα.
Συναδέλφισσες και ανταγωνίστριες στο Εθνικό Θέατρο φέρονται να τροφοδότησαν τις φήμες. Η Παπαδάκη στιγματίστηκε ως «προδότρια», χωρίς ποτέ να βρεθεί απτό στοιχείο ενοχής.
Αντίθετα, μαρτυρίες της εποχής την παρουσιάζουν να βοηθά οικονομικά συναδέλφους και άπορους, να μοιράζει τρόφιμα, να στηρίζει ανθρώπους που υπέφεραν. Παρ' όλα αυτά, η φήμη της είχε ήδη πληγεί ανεπανόρθωτα.
Ο Δεκέμβρης του ’44 και το τραγικό τέλος
Τον Δεκέμβριο του 1944, η Αθήνα συγκλονιζόταν από τα Δεκεμβριανά. Ο ΕΛΑΣ είχε τον έλεγχο σε πολλές περιοχές και το κλίμα ήταν εκρηκτικό.
Στις 21 Δεκεμβρίου, η Ελένη Παπαδάκη συνελήφθη από μέλη της Πολιτοφυλακής. Οι κατηγορίες περί συνεργασίας με τους Γερμανούς και σχέσεις με τον Ράλλη χρησιμοποιήθηκαν ως άλλοθι. Την οδήγησαν στο Περιστέρι και στη συνέχεια στο Δαφνί.
Εκεί, χωρίς δίκη, χωρίς αποδείξεις, εκτελέστηκε με μια σφαίρα. Ήταν μόλις 36 ετών. Το σώμα της θάφτηκε πρόχειρα και βρέθηκε αργότερα σε ομαδικό τάφο.
Η αντίδραση και η μνήμη
Η εκτέλεση της Παπαδάκη προκάλεσε σοκ. Πολλοί άνθρωποι του θεάτρου, ακόμα και πολιτικοί αντίπαλοι, μίλησαν για άδικο χαμό. Σύντομα έγινε σαφές πως δεν υπήρχε κανένα τεκμήριο ενοχής.
Ήταν ένα θύμα της εποχής, θυσιασμένο στον βωμό της βίας και του μίσους. Το 1945, η νέα διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου έσπευσε να αποκαταστήσει τη μνήμη της.
Αργότερα, το όνομά της δόθηκε σε αίθουσα παραστάσεων του Εθνικού, ενώ θεατρικά βραβεία και εκδηλώσεις την τίμησαν. Η ιστορία της συγκίνησε συγγραφείς και ιστορικούς, που την ανέδειξαν ως παράδειγμα αθώου θύματος σε εποχή διχασμού.
Η τραγωδία πίσω από τον μύθο
Η περίπτωση της Παπαδάκη φανερώνει πως μια κοινωνία σε κρίση μπορεί να συνθλίψει αθώους ανθρώπους. Η ίδια υπήρξε καλλιτέχνης που αφιέρωσε τη ζωή της στη σκηνή, μια γυναίκα με πάθος για την τέχνη και με προσωπική ευαισθησία.
Βρέθηκε όμως παγιδευμένη ανάμεσα στις φήμες, στις ζηλοφθονίες και στα πολιτικά πάθη. Η θυσία της δεν ήταν μάταιη: υπενθυμίζει ότι το θέατρο και η τέχνη δεν είναι ποτέ αποκομμένα από την κοινωνία.
Η Παπαδάκη πέθανε άδικα, μα η μνήμη της φωτίζει ακόμα τις σκοτεινές σελίδες της ιστορίας μας.
Πηγή: Λοιπόν