Βασιλική Λιάφου: «Έχω συναντήσει γυναίκες που πραγματικά έχω θαυμάσει για τη δύναμη ψυχής τους»
Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών: Η Dipl. Psych. Βασιλική Λιάφου είναι κλινικός ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια με εξειδίκευση στην Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία και από το 2006 είναι επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας της W.I.N. Hellas
Εποπτεύει το επιστημονικό έργο της Οργάνωσης και παράλληλα παρέχει ψυχολογική στήριξη στις γυναίκες- θύματα βίας μέσω της τηλεφωνικής γραμμής.
Είναι υπεύθυνη συντονίστρια και συγγραφέας του ψυχοεκπαιδευτικού οδηγού με τίτλο «Νέο ξεκίνημα, μαθαίνω να φροντίζω τον εαυτό μου», υπεύθυνη διδάσκουσα και επόπτρια των ψυχο-εκπαιδευτικών σεμιναρίων ενδυνάμωσης των γυναικών που παρέχει η W.I.N. Hellas.
Συντονίζει την έρευνα της θεραπευτικής μεθόδου EMDR που διεξάγεται σε συνεργασία με την W.I.N. Hellas με στόχο την ομαδική θεραπευτική παρέμβαση σε γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Έχει εμφανιστεί σε πολυάριθμες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές με σκοπό την ενημέρωση του κοινού. Συνεργάστηκε επίσης για πάνω από 2 έτη με την γερμανική εταιρεία παραγωγής «Constantin Intertentment» με σκοπό την εύρεση και αξιολόγηση παικτών των εκπομπών «Greek Idol» και «Botrini».
Με τέτοιο βιογραφικό και τόσο σημαντική δουλειά στη W.I.N. Hellas, η Βασιλική Λιάφου είναι από τις πλέον κατάλληλες για την Οργάνωση που δρα υπέρ των γυναικών...
Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Βασιλική Λιάφου, επικεφαλής επιστημονικής ομάδας της W.I.N. HELLAS, η Πρόεδρος της W.I.N. HELLAS Μάντα Τσιαγκά-Παπαδάκου και η project manager της ΜΚΟ, Σαμάνθα Αποστολοπούλου.
Ποιο είναι το προφίλ της κακοποιημένης γυναίκας; Πώς το σκιαγραφείτε;
Ακόμη και στις μέρες μας υπάρχει η εσφαλμένη πεποίθηση ότι η κακοποίηση είναι στενά συνυφασμένη με χαμηλού κοινωνικοοικονομικού και μορφωτικού επιπέδου γυναίκες. Εντούτοις, στην πραγματικότητα η βία δεν γνωρίζει σύνορα, τάξεις, ηλικία και δεν κάνει διακρίσεις. Ασφαλώς εκείνες οι γυναίκες που διαθέτουν περιορισμένα οικονομικά μέσα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παραμείνουν για χρόνια, ίσως και για όλη τους τη ζωή, εγκλωβισμένες σε μια κακοποιητική σχέση. Η βία στις συντροφικές σχέσεις είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα και αποτελεί πρόκληση προς διαχείριση για πολλές γυναίκες, πολλές περισσότερες από όσες συνήθως φανταζόμαστε. Αυτό δεν πρέπει ούτε να το ξεχνούμε, ούτε να το υποτιμούμε προκειμένου να μπορούμε να αναγνωρίσουμε το φαινόμενο. Κατά συνέπεια, η πραγματικότητα μάς δείχνει κάτι άλλο, από αυτό που συνήθως πιστεύουμε. Δεν κακοποιείται μόνο η γυναίκα που δεν έχει επιλογές, ευκαιρίες και δυνατότητες για εξέλιξη και ανάπτυξη, κακοποιείται και η γυναίκα που μπορεί να έχει κοινωνικά προς τα έξω δύναμη και επιρροή, απλά αλλάζει το είδος της βίας που υφίσταται. Αυτή η γυναίκα αντιμετωπίζει κυρίως λεκτική και οικονομική βία. Σε αυτές τις περιπτώσεις η γυναίκα θα δεχθεί υποτίμηση, προσβολές, απαξίωση, οικονομικό περιορισμό και εκμετάλλευση. Δεν είναι ένα λοιπόν το προφίλ της γυναίκας εκείνης, που δυνητικά μπορεί να παγιδευτεί. Υπάρχουν ασφαλώς κάποιοι παράγοντες που ευνοούν στο να εμπλακεί μια γυναίκα σε αυτήν την κατάσταση, όπως η ύπαρξη ενδοοικογενειακής βίας στην πατρική οικογένεια της γυναίκας, προγενέστερες τραυματικές εμπειρίες παραβίασης ορίων ή και προηγούμενες κακοποιητικές σχέσεις.
Συχνά στις περιπτώσεις αυτές, οι γυναίκες έχουν αναπτύξει ένα «είδος ανοχής» στην ύπαρξη κακοποιητικών συμπεριφορών από τον σύντροφό τους που κάνουν τη βία να θεωρείται «αναγκαίο κακό» στις σχέσεις.
Με την πολυετή εμπειρία σας αναλύστε μας τα χαρακτηριστικά μιας κακοποιημένης γυναίκας που δεν έχει σπάσει ακόμη τη σιωπή της...
Μια γυναίκα μπορεί να δυσκολευθεί να σπάσει τη σιωπή της, κυρίως από την ύπαρξη συναισθημάτων ντροπής και ενοχής. Ντρέπεται για τα όσα συμβαίνουν στη σχέση της, καθώς πιστεύει ότι εκείνη προκαλεί την κακοποιητική συμπεριφορά του συντρόφου της, τον οποίο κατ' επέκταση και δικαιολογεί, όταν της συμπεριφέρεται με βία.Έχει συχνά ενοχές, καθώς νιώθει ότι δεν μπορεί να φανεί δυνατή και να σταματήσει την κακοποίηση, ώστε να προστατέψει τον εαυτό της και τα παιδιά της.Εξίσου σημαντικό ρόλο στη μη παραδοχή και μη αποκάλυψη της βίας που υφίσταται, παίζει εδώ η αίσθηση της αναποτελεσματικότητας που τη διακατέχει σε σχέση με τις πράξεις και τις επιλογές της. Πιστεύει, δηλαδή, ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτε, ώστε να αλλάξει τις συνθήκες της ζωής της. Η γυναίκα θεωρεί πως ό,τι και αν κάνει, δεν θα μπορέσει να σταματήσει την κακοποίησή της. Η κατάσταση αυτή της γυναίκας περιγράφεται ως «σύνδρομο της επίκτητης αδυναμίας». Η ευρύτερη οικογένεια, είναι μια ακόμη παράμετρος που μπορεί να λειτουργεί ανασταλτικά, καθώς πολλές φορές τα οικεία άτομά της, συμβουλεύουν τη γυναίκα να αγνοήσει την κακοποίηση και μα μην της δίνει την απαιτούμενη σημασία. Επιβαρυντικά για τη γυναίκα λειτουργεί επίσης το γεγονός, όταν μένει σε γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές και δεν έχει πρόσβαση στην ενημέρωση και σε υποστηρικτικές δομές, ώστε να μπορέσει να πάρει βοήθεια, προκειμένου να αντιμετωπίσει την κακοποίηση.
Η γυναίκα θεωρεί πως ό,τι και αν κάνει, δεν θα μπορέσει να σταματήσει την κακοποίησή της. Η κατάσταση αυτή της γυναίκας περιγράφεται ως «σύνδρομο της επίκτητης αδυναμίας»
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της γυναίκας εκείνης που ενώ έχει πέσει θύμα κακοποίησης, υπομένει τον δυνάστη της; Τι είναι αυτό που την κρατάει ακόμη δέσμια;
Θα σας αναφέρω δυο σύνδρομα που σχετίζονται με το γεγονός της ανοχής της κακοποίησης. Το «Σύνδρομο της κακοποιημένης γυναίκας» που περιγράφει τη σωματική και ψυχολογική κατάσταση της γυναίκας που έχει βιώσει τουλάχιστον δυο κύκλους βίας (επανάληψη βαριάς μορφής βίας και αποφόρτιση στη συνέχεια από αυτή). Τότε η γυναίκα παρουσιάζει μια συγκεκριμένη ψυχική κατάσταση με τα παρακάτω χαρακτηριστικά: κατάθλιψη, φοβίες, χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι μερικά από αυτά που την οδηγούν, ώστε να μην είναι σε θέση να αντίδρασει με επιτυχία στην κακοποίηση. Η συμπεριφορά της γυναίκας που υφίσταται βία και αδυνατεί να φύγει από τον βίαιο σύντροφο - σύζυγο συσχετίζεται επίσης -ως παράδοξη αντίδραση- με το «σύνδρομο της Στοκχόλμης». Παρότι ένα άτομο κακοποιείται από τον δράστη, αναπτύσσει θετικά συναισθήματα και διατηρεί την πεποίθηση ότι ο δράστης θα το προστατέψει και θα το φροντίσει. Όπως αντιλαμβάνεστε, αυτό λειτουργεί ως μηχανισμός επιβίωσης. Με αυτόν τον τρόπο, από τη μια καταφέρνει να μην καταρρεύσει πλήρως συναισθηματικά, από την άλλη εγκλωβίζεται σε αυτήν την κατάσταση.
Τι είναι πιο δύσκολο για την κακοποιημένη γυναίκα; Να παραδεχτεί ότι είναι θύμα βίας ή να φύγει μακριά από το δυνάστη της;
Θα έλεγα ότι και οι δυο φάσεις της εξόδου από μια κακοποιητική σχέση, τόσο η αναγνώριση όσο και η διαφυγή απαιτούν μεγάλα ψυχικά αποθέματα και εσωτερική δύναμη από κάθε γυναίκα. Μέχρι να φτάσει να κοιτάξει την αλήθεια κατάματα, θα πρέπει να έχει προηγηθεί η γενική πληροφόρηση, η ευαισθητοποίησή της, η ενδυνάμωσή της και βέβαια, θα χρειαστεί να δει τον εαυτό της με συμπόνια, όπως θα χρειαστεί να τη δει αντίστοιχα και το περιβάλλον της. Η συμπόνια εδώ είναι συνώνυμο της ενσυναίσθησης και ασφαλώς όχι της λύπησης και του οίκτου. Αυτό σημαίνει για την ίδια τη γυναίκα να δει τον εαυτό της με αγάπη και κατανόηση και από εκεί να ξεκινήσει χωρίς σπασμωδικές κινήσεις, ώστε να κατευθύνεται προς την αποδέσμευση από την κακοποιητική σχέση.
Πολλές φορές συναντάμε στο περιβάλλον της γυναίκας που υφίσταται βία, φίλους και συγγενείς που αδυνατούν να κατανοήσουν, γιατί εκείνη παραμένει στην κατάσταση αυτή. Άθελά τους και στην πρόθεσή τους να βοηθήσουν, καταλήγουν να είναι, κάποιες φορές, εξίσου κακοποιητικοί, επίμονοι και πιεστικοί όπως και ο δράστης επάνω στη γυναίκα. Ο ρόλος των όποιων βοηθών θα πρέπει να είναι τέτοιος, ώστε να προσφέρουν στήριξη, δηλώνοντας την παρουσία τους και συνδράμοντας με κάθε δυνατό τρόπο, προκειμένου να μπορέσει η γυναίκα να δυναμώσει και να σταθεί μόνη της στα πόδια της, νιώθοντας ικανή και αξία να στηρίξει τον εαυτό της και τα παιδιά της και να πάρει σωστές αποφάσεις.
Πολλές φορές συναντάμε στο περιβάλλον της γυναίκας που υφίσταται βία, φίλους και συγγενείς που αδυνατούν να κατανοήσουν, γιατί εκείνη παραμένει στην κατάσταση αυτή. Άθελά τους και στην πρόθεσή τους να βοηθήσουν, καταλήγουν να είναι, κάποιες φορές, εξίσου κακοποιητικοί, επίμονοι και πιεστικοί όπως και ο δράστης
Ποια κοινωνικά στερεότυπα πιστεύετε πως υπάρχουν σήμερα και συνεχίζουν να παρεμποδίζουν μία γυναίκα να αποτινάξει από πάνω της το φόβο της αποκάλυψης ότι κακοποιείται;
Δυστυχώς ο ρόλος του ατόμου που «κρατάει» την οικογένεια, βάσει των ελληνικών κοινωνικών στερεοτύπων, συνεχίσει να βαραίνει ακόμη και σήμερα αποκλειστικά τη γυναίκα. Εάν κάτι δεν λειτουργεί, είναι πρωτίστως στη δική της αρμοδιότητα να το φτιάξει. Στην περίπτωση που δεν το καταφέρει, τότε χρεώνεται την αποτυχία εκείνη.Παρότι η γυναίκα έχει κατακτήσει πολλούς ανδροκρατούμενους τομείς, παραμένει στερεοτυπικά πρώτα και πάνω από όλα ταυτισμένη με τον παραδοσιακό ρόλο της ως σύζυγος και μητέρα, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για εκείνη και τη θέση της στην οικογένεια και την κοινωνία. Είναι εκείνη, που πρέπει να ηρεμεί τα πράγματα στο σπίτι, να μπορεί να λειτουργεί τόσο έξω, όσο και μέσα στο σπίτι με επιτυχία. Δεν αρμόζει, επομένως, κοινωνικά, η γυναίκα να παραδεχθεί ότι δεν μπορεί να «κουμαντάρει το σπιτικό της και ότι ο άντρας της είναι βίαιος μαζί της». Αυτό θα σήμαινε ότι εκείνη δεν ανταποκρίνεται στον ρόλο της και ότι εκείνη κάνει κάτι λάθος, πράγμα που την κρατά πίσω από το να παραδεχθεί και να ομολογήσει την ύπαρξη βίας μέσα στη σχέση της.
Η κακοποιημένη γυναίκα πιστεύετε πως καταφέρνει να ξεπεράσει ψυχικά τα σημάδια που της αφήνει η βίαιη συμπεριφορά που δέχεται;
Στην πολυετή κλινική μου εμπειρία έχω συναντήσει γυναίκες που πραγματικά τις έχω θαυμάσει για το θάρρος, τη δύναμη ψυχής, την επιμονή, την υπομονή αλλά και το κουράγιο που έχουν δείξει προκειμένου να δουν τα πράγματα ως έχουν στη ζωή τους. Έτσι, λοιπόν, η κάθε μια γυναίκα έχει το δικό της μοναδικό ταξίδι μέχρι να αποδεσμευθεί από το δεσμά μιας κακοποιητικής σχέσης και το μόνο σίγουρο είναι ότι θα χρειαστεί πολύ χρόνο και ενέργεια, ώστε να απαλλαγεί από τα τραύματα που συνδέονται με την κακοποίηση. Εντούτοις, το πόσο γρήγορα θα μπορέσει να αναρρώσει εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Για παράδειγμα το είδος της βίας που έχει υποστεί, τη χρονική διάρκεια που διήρκησε. Εξαρτάται επίσης από την παρουσία ή μη υποστηρικτικού δικτύου.
Μεγάλο ρόλο παίζει, επίσης, η ιστορία που κουβαλάει η κάθε γυναίκα, οι προηγούμενες εμπειρίες της. Κατά συνέπεια, όλα αυτά που έχουν συμβεί στη βιογραφία της και την έχουν μάθει να σκέπτεται και να αντιδρά με έναν συγκεκριμένο τρόπο και έχουν αντίστοιχα διαμορφώσει τη συμπεριφορά της.
Η εμπειρία μας δείχνει, πως η ψυχοθεραπεία αλλά και κάθε άλλο είδος ψυχικής στήριξης μπορεί να σταθεί μια πολύτιμη βοήθεια στο ταξίδι της ανάρρωσης για την κάθε γυναίκα.
