Πηνελόπη Κουρτζή: «Δεν είναι λίγοι αυτοί που μπήκαν από την οθόνη… και βγήκαν από το οπισθόφυλλο»
Η Πηνελόπη Κουρτζή είναι η γυναίκα εκείνη που με την πρώτη γνωριμία νιώθεις ότι κάπου έχετε γνωριστεί. Το ζεστό χαμόγελό της, η ηρεμία, το χιούμορ και η ευγένειά της είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της. Η Πηνελόπη παθιάζεται με κάθε τι καινούργιο. Η συγγραφή είναι η μεγάλη της αγάπη και το κοινό την έχει αγκαλιάσει σε κάθε νέα της κατάθεση ψυχής.
Γεννήθηκε στην Άρτα και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Βιοτεχνολογία και εργάστηκε επί σειρά ετών στον ιδιωτικό τομέα. Σήμερα δραστηριοποιείται στον επιχειρηματικό χώρο και παράλληλα ασχολείται με τη συγγραφή, που αποτελεί και τη μεγάλη αγάπη της. Έχει διακριθεί σε διαγωνισμούς ποίησης και έχει γράψει θεατρικά έργα, ενώ είναι συνδημιουργός της τηλεοπτικής σειράς «Παραλία», που προβάλλεται με μεγάλη επιτυχία.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, η Πηνελόπη Κουρτζή μίλησε στο gossip-tv για το πολυδιαβασμένο δημιούργημά της, «Το κορίτσι με το σαλιγκάρι» που μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη με τίτλο Η παραλία, για τα αγαπημένα της βιβλ'ια, τις κριτικές των αναγνωστών αλλά και για το συγγραφικό μπλοκάρισμα.
Διαβάζεις τις κριτικές των αναγνωστών στις ιντερνετικές σελίδες των βιβλιοπωλείων; Υπάρχει κάποια κριτική που σε έχει συγκινήσει και κάποια που σε έχει προβληματίσει;
Ναι, τις διαβάζω. Όσες πέφτουν στην αντίληψη μου τουλάχιστον. Οι κριτικές είναι σαν το δεύτερο ημίχρονο του παιχνιδιού. Εγώ γράφω, αλλά η ιστορία ολοκληρώνεται όταν τη διαβάσει και την κρίνει ο άλλος. Κάποιες με ενθουσιάζουν, άλλες με ξενίζουν, αλλά όλες δείχνουν ότι κάτι λειτούργησε — προκάλεσα αντίδραση.
Θυμάμαι, κάποιος μου είχε γράψει πως “ένιωσα ότι το βιβλίο με ήξερε”. Αυτό για παράδειγμα δεν το ξεχνάς.
Κάποιος άλλος κάποτε για ένα βιβλίο είχε γράψει «δεν κατάλαβα τίποτα!» Αυτός δεν κατάλαβε τίποτα και όμως μου είπε τα πάντα! Γιατί κατάλαβα πως πιθανόν εγώ δεν είχα εξηγήσει κάτι σωστά.
Οι περισσότεροι συγγραφείς θέλουν ο τίτλος του βιβλίου τους να είναι και ο τίτλος της μεταφοράς του στη μικρή ή μεγάλη οθόνη. Με εσένα δεν έγινε έτσι… Το κορίτσι με το σαλιγκάρι μετονομάστηκε σε Παραλία, μία σειρά της ΕΡΤ, που έχει για δεύτερη χρονιά φανατικό κοινό.
Τον τίτλο Παραλία τον είχαμε επιλέξει από την αρχή, μαζί με τη συνδημιουργό μου την Αυγή Βάγια όταν δημιουργούσαμε το τηλεοπτικό σύμπαν της Παραλίας.Ήταν ο αυθεντικός τίτλος του βιβλίου, πριν γίνει Το κορίτσι με το σαλιγκάρι άλλωστε.
Αυτό γιατί η σειρά Παραλία δεν είναι απλώς μεταφορά ενός βιβλίου — είναι ένας ολόκληρος κόσμος, που χωράει περισσότερες ιστορίες απ’ όσες χωρά ένα βιβλίο. Άλλο το χαρτί, άλλο η οθόνη.
Τι αξία θα είχε η κάθε μορφή τέχνης, αν δεν είχε κάτι ξεχωριστό να προσθέσει ή να οραματιστεί; Και αυτό κάποιες φορές ξεκινά και από τον τίτλο! Για αυτό εμείς λέμε:
«Δες τη σειρά. Διάβασε το βιβλίο. Το ένα δεν ακυρώνει το άλλο! Το συμπληρώνει.» Έλα στον κόσμο μας και γίνε a beach girl or a beach boy. Αυτό άλλωστε ήρθε να πει και το νέο βιβλίο «το Κορίτσι της Παραλίας» που είναι η συνέχεια του και μία άλλη ανατρεπτική πραγματική ιστορία.
Η Παραλία δεν είναι απλά ένας τίτλος. Είναι κόσμος ολόκληρος
Πώς είναι οι ήρωες του βιβλίου σου να παίρνουν μορφή μέσα από γνωστούς ηθοποιούς; Πώς είναι δηλαδή να βλέπεις την Μπέτυ Λιβανού , τον Γιώργο Νινιό ή την Δανάη Μιχαλάκη να δίνει ψυχή στην αγαπημένη σου Υπατία και τον Δημήτρη Μοθωναίο στον Χάρη;
Είναι σαν να βλέπεις τους φανταστικούς σου φίλους να αποκτούν φωνή, σώμα και βλέμμα από εκεί που τους είχες δίπλα σου και τους έβλεπες μόνο εσύ και ξαφνικά να σου μιλάνε πίσω. Όλοι τους έγιναν οι ήρωες και τους ζωντάνεψαν καλύτερα από ότι θα ονειρευόμουν ποτέ. Οι ήρωες ανοίγουν τα φτερά τους, σε αποχαιρετούν, τους λες καλό κατευόδιο και πια περπατούν απέναντι σου. Τους έχω γράψει μόνη, στο σκοτάδι του γραφείου μου και ξαφνικά τους βλέπω να ανασαίνουν μπροστά σε κάμερες. Δεν είναι απλώς συγκίνηση, είναι ένα είδος θαύματος.
Πιστεύεις ότι η μεταφορά ενός βιβλίου στη μικρή ή μεγάλη οθόνη κάνει πάντα καλό στο βιβλίο;
Όχι πάντα. Αν γίνει πρόχειρα ή με άλλες προτεραιότητες, μπορεί να αποπροσανατολίσει το κοινό. Αλλά αν γίνει με φροντίδα και σεβασμό, μπορεί να αναδείξει νέες πλευρές της ιστορίας και να φέρει το βιβλίο σε αναγνώστες που δεν θα το ανακάλυπταν αλλιώς. Δεν υπάρχει πάντα "καλό ή κακό" — υπάρχει "σωστό ή λάθος timing, ομάδα, πρόθεση". Η τηλεόραση μπορεί να φωτίσει μια ιστορία αλλιώς. Το θέμα είναι πώς θα ανάψεις το φως. Μην ξεχνάμε πως η ουσία για να φτάσει ένα βιβλίο στην οθόνη, έγκειται στο να είναι μία ιστορία που να θεωρούμε πως βρίσκει αποδοχή στο ευρύ κοινό. Αυτό που συμβαίνει όμως και ισχύει είναι πως η τηλεόραση μπορεί να σου συστήσει μια ιστορία. Το βιβλίο θα σου τη συστήσει ξανά, αλλιώς." Και αυτό αξίζει τον κόπο να το ανακαλύψει κάποιος.
Πώς γίνεται η συγγραφή ενός βιβλίου (σε πρακτικό επίπεδο);
Αν διαχωρίσουμε την ουσιαστική φάση όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ που είναι η φάση της έμπνευσης, της έρευνας και της ανάπτυξης τότε περνάμε στην φάση της συγγραφής. Το πρώτο είναι ρομαντικό, το δεύτερο έχει deadline, έχει το «κάτσε να το γράψω επιτέλους», έχει καφέ, ακουστικά, νεύρα, google docs, πολλά delete, retry, έχει μία σωρεία από «σώζεται αυτό ή να το πετάξω;». Η συγγραφή δεν είναι απλά το έχω στο μυαλό μου και το καταγράφω. Είναι πολλές εργατοώρες, σε απρόοπτες συνθήκες της καθημερινότητάς, με ευθύνη πια νοηματική, γραμματική, εννοιολογική που όταν μπαίνεις σε αυτό πρέπει να το κάνεις επαγγελματικά για να δώσεις όχι μόνο ένα ωραίο βιβλίο, αλλά πριν από όλα ένα πλήρως άρτιο τεράστιο κείμενο που θα αξίζει να διαβάσει ο αναγνώστης. Οπότε στην δική μου περίπτωση φανταστείτε, δύο υπολογιστές ανοιχτούς, βιβλία και σημειώσεις, συνήθως φόρμα γυαλιά και ένα καφέ για πολλές ώρες στην ίδια θέση, με συχνά επιδέσμους στα χέρια για την καταπόνηση των καρπών καθώς γράφω πολλές χιλιάδες λέξεις την μέρα και ένα φυλλοκάρδι να τρέμει μην προκύψει κάποια πρακτική προτεραιότητα εκείνες τις ώρες και χρειαστεί να χάσω τον ειρμό μου.
Ο ηθοποιός δεν ερμηνεύει τον ήρωα σου. Γίνεται ο ήρωας σου και τον αποκαλύπτει με τρόπο που ποτέ δεν φανταζόσουν.
Ποιο ήταν το βιβλίο εκείνο που σε «παίδεψε» περισσότερο και γιατί;
Με παίδεψε η «Η Ερωμένη των Φάρων» πιο πολύ από όλα μου τα βιβλία που έχουν εκδοθεί. Αυτό γιατί η έρευνα και η μαθητεία πάνω σε όλο το Φαρικό δίκτυο της Ελλάδας, την επιστήμη και την ιστορία των Φάρων, την επιτόπια έρευνα σε μέρη όχι πάντα εύκολα προσβάσιμα όπως είναι οι Φάροι της πατρίδας μου που είναι και 237! αλλά και την επιλογή και εύρεση των ιστοριών ήταν πολύ δύσκολο εγχείρημα. Με αποζημίωσε η αγάπη του κόσμου για αυτό και ο κόσμος που ανακάλυψα και ανακαλύπτουν και οι αναγνώστες από αυτό το βιβλίο. Ο αθέατος κόσμος των φάρων που είναι πολύ πιο μυστηριώδης και ενδιαφέρον από ότι θεωρούμε αλλά και ο θρύλος αυτής της γυναίκας την δεκαετία του 60 που έμεινε γνωστή ως «η πόρνη των Φάρων.»
Όταν βρίσκεις την ιστορία που θέλεις να γράψεις και ξεκινάς τη συγγραφή απομονώνεσαι; Δεν ξέρω γιατί αλλά οι περισσότεροι αυτό θεωρούμε ότι συμβαίνει.
Είναι ο μύθος που συνοδεύει τους συγγραφείς και που ενίοτε και εμείς αγαπάμε να διατηρούμε γιατί μας αποδίδει με χαριτωμένο τρόπο ένα μυστήριο που μας γοητεύει. Παλιά σε άλλες εποχές οι συγγραφείς ήταν όντως άνθρωποι που απομονώνονταν ή αγαπούσαν να ζουν στην σκιά της κοινωνίας και της μοναχικότητας τους. Αν και αυτό δεν έχει αλλάξει και εννοώ την μοναχική πλευρά που έχουμε οι συγγραφείς, την απρόσιτη εσωτερικότητα θα έλεγα κάποιες φορές, η πραγματικότητα είναι πως οι περισσότεροι από εμάς ζούμε 24/24 στην κοινωνία και στην απαιτητική καθημερινότητα μας. Για να μιλήσω προσωπικά, όταν ξεκινάω να γράφω, η έρευνα με βγάζει παντού: σε χωριά που δεν ήξερα ότι υπάρχουν, σε παλιά βιβλία, σε βιογραφίες, σε ξένα φόρουμ, ακόμα και σε chat με ανθρώπους που μου λένε ιστορίες τους, σε μέρη που δεν ήξερα καν ότι υπάρχουν στον χάρτη. Μία συνθήκη καθαρά κοινωνική δηλαδή. Στο στάδιο της καταγραφής ουσιαστικά περιορίζω τα εξωτερικά ερεθίσματα για να δώσω χώρο στην εσωτερικό μου κόσμο να αναλάβει να κάνει την δουλειά. Η συγγραφή μπορεί να γίνεται μόνη, αλλά πριν απ’ αυτό... σε πάει παντού.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που μπήκαν από την οθόνη… και βγήκαν από το οπισθόφυλλο
Οι συγγραφείς ζουν τη ζωή που δεν έζησαν μέσα από τους ήρωες των βιβλίων τους;
Εμπεριέχει κάποιες φορές και αυτό μία αλήθεια. Κάποιες φορές οι συγγραφείς ζουν τη ζωή που δεν έζησαν μέσα από τους ήρωές τους και είναι λογικό αφού τους αφουγκράζονται και τους νιώθουν πλάθοντας τους. Αλλά όχι μόνο. Ζουν και τις ζωές που δεν πρόλαβαν, δεν τόλμησαν, ή απλώς δεν άντεξαν να ζήσουν ή δεν τους έτυχαν. Οι ήρωες είναι ένας τρόπος να δοκιμάσεις σενάρια χωρίς συνέπειες. Να χαλάσεις σχέσεις, να πάρεις ρίσκα, να ερωτευτείς λάθος ανθρώπους, να βρεθείς σε καταστάσεις που θα σε ωριμάσουν, θα σε σκληραγωγήσουν, θα σε κάνουν να σκεφτείς έξω από το κουτί σου. Και να δεις τι θα γινόταν αν… «Μερικοί ήρωες είναι η ζωή που δεν τόλμησες. Άλλοι, η ζωή που ξέφυγες». Το είχε πει ένας διάσημος συγγραφέας και το θυμάμαι πάντα.
«Το βιβλίο το γράφω εγώ, αλλά το τελειώνει ο αναγνώστης!»
Σου έχει τύχει κάποιο συγγραφικό μπλοκάρισμα;
Ναι, και είναι τρομακτικό. Σαν να έχεις χάσει τη φωνή σου. Μα έχει και αυτό το μπλοκάρισμα λόγω ύπαρξης. Συνήθως σημαίνει πως κάτι δεν λες όπως πρέπει. Πρέπει να σταματήσεις, να ακούσεις. Να επιστρέψεις αργότερα με ειλικρίνεια. Γιατί συνήθως μπλοκάρω όταν κάτι μέσα στην ιστορία δεν είναι αληθινό, όταν κάτι προσπαθώ να το "φτιάξω" και όχι να το νιώσω. Το βλέπω σαν σημάδι: κάτι πρέπει να αλλάξει, όχι να σταματήσω.
Υπάρχει πίεση από τους εκδοτικούς οίκους για το πότε θα γράψετε το επόμενο βιβλίο;
Οι εκδότες ξέρουν ότι η έμπνευση δεν έρχεται με ραντεβού και ότι ένα βιβλίο που έχει έρευνα, ουσία και εξέλιξη για τον συγγραφέα, χρειάζεται χρόνο και αυτό θα φανεί στο αποτέλεσμα της δουλειά του. Ο εκδότης δεν σε πιέζει να γράψεις γρήγορα, αλλά σε ενθαρρύνει να γράψεις αληθινά. Η πίεση είναι περισσότερο έμμεση διότι γνωρίζεις πως κάποιοι σε περιμένουν και αυτό λειτουργεί κάποιες φορές σαν κίνητρο και άλλες φορές που έχεις χάσει την έμπνευση ως μία «γλυκιά πίεση» για να την ξαναβρείς. Αυτό που είναι το σημαντικό είναι να διατηρείς τις δεσμεύσεις που έχεις αναλάβει σχετικά με τα σχέδια σου και αυτά που περιμένουν οι αναγνώστες και οι εκδοτικοί οίκοι από σένα. Να μην σου συμβαίνει αυτό που έλεγε ο διάσημος φλεγματικός συγγραφέας Ντάγκλας Άνταμς «Αγαπώ τις προθεσμίες. Λατρεύω τον ήχο που κάνουν όταν περνούν ξυστά».
Ποιο βιβλίο διαβάζεις τώρα;
Αυτή την περίοδο διαβάζω το Nuestra parte de noche της Mariana Enriquez το οποίο είναι ένα σκοτεινό, υπνωτιστικό μυθιστόρημα από την Αργεντινή. Κέρδισε το Βραβείο Κριτικών Λογοτεχνίας και το βραβείο μυθιστορήματος Herralde και είναι τρομερά ενδιαφέρον γιατί είναι σαν να διαβάζεις ένα συνδυασμό οικογενειακού δράματος, πολιτικού σχολίου ή τελετουργικού τρόμου.
Έχω πάθει συγγραφικό μπλοκάρισμα και είναι τρομακτικό. Σαν να έχεις χάσει τη φωνή σου.
Ποιο είναι το top 5 των αγαπημένων σου βιβλίων;
Ο Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας πάντα και για πάντα. Με έμαθε πως η αναμονή μπορεί να είναι κι επιλογή, όχι μόνο τιμωρία και έχει έναν από τους ωραιότερους επιλόγους που έχω διαβάσει σε βιβλίο.
Η Σκιά του Ανέμου γιατί μου έδειξε πως κάθε βιβλίο χρειάζεται το δικό του νεκροταφείο μυστικών και αυτό με βοήθησε στην συγγραφή.
Το Τρίτο Στεφάνι εκεί όπου η αλήθεια δεν μακιγιάρεται και η αλήθεια της Νίνας ήταν πιο ωμή και από εξομολόγηση και μου έμεινε ανεξίτηλη.
Ο Ξένος γιατί μέσω από αυτό το βιβλίο κατάλαβα πως η αποστασιοποίηση μπορεί να είναι στάση και όχι έλλειψη συναισθήματος και πως το συναίσθημα ίσως να βρίσκεται και στην απουσία του αν αφουγκραστείς με προσοχή.
Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι που μου έδωσε ένα από τα μεγαλύτερα μαθήματα ζωής και φαντασίας: Πόσο βαριά μπορεί να γίνει η ελαφρότητα!!
Ένας συγγραφέας μπορεί να ζήσει κάνοντας μόνο αυτό το επάγγελμα;
Ναι, μπορεί να ζήσει από τη συγγραφή ένας συγγραφέας. Ειδικά εάν δεν τρώει συχνά.
Αυτό είναι ένα εσωτερικό αστείο που έχουμε.
Στην Ελλάδα με τις υπάρχουσες οικονομικές και πληθυσμιακές συνθήκες είναι δύσκολο αν και όχι ακατόρθωτο για έναν συγγραφέα να ζήσει αποκλειστικά από τα έσοδα των βιβλίων του. Αρκετοί το συνδυάζουν με άλλες δραστηριότητες όπως άλλωστε συμβαίνει και στην δική μου περίπτωση που δραστηριοποιούμαι και επιχειρηματικά... Αυτό όμως δεν μειώνει την επαγγελματική του υπόσταση, αντίθετα! Αναδεικνύει πόσο πολυδιάστατος πρέπει να είναι ένας σύγχρονος δημιουργός.
Είναι επάγγελμα η συγγραφή βιβλίων;
Φυσικά και είναι επάγγελμα η συγγραφή. Και λειτούργημα. Ίσως το αρχαιότερο. Οι συγγραφείς είναι αυτοί που κατέγραψαν το παρελθόν, διαμορφώνουν το παρόν και επηρεάζουν το μέλλον. Και αυτό σημαίνει εκπαίδευση, σφαιρική καλλιέργεια, συνεχή μόρφωση και εξέλιξη. Προσωπικά μιλώντας, θα σας πω πως οι μήνες και τα χρόνια που αφιερώνω στην έρευνα, στην εκπαίδευση -συχνά και ακαδημαϊκά- για την θεματολογία που γράφω, στην διασταύρωσή πηγών, στις αφανείς λεπτομέρειες πίσω από ότι διαβάζω ή ακούω αποδεικνύουν πως όχι μόνο είναι επάγγελμα. Είναι μία πολύ απαιτητική καθημερινή δουλειά με πνευματικό, συναισθηματικό και οικονομικό κόστος. Και πέραν αυτού, το συγκεκριμένο επάγγελμα είναι και καθοριστικό για την ύπαρξη μας. Δεν γράφουμε βιβλία για να πούμε απλά μία ιστορία. Επιλέγουμε με μεγάλη ευθύνη ποια κομμάτια του κόσμου νιώθουμε πως πρέπει να μεταλαμπαδευτούν και επενδύουμε σε αυτά. Αρκεί να φανταστούμε ένα κόσμο χωρίς αυτό το επάγγελμα και τα βιβλία. Είναι ένας ακαριαίος τραγικός αντίκτυπος, σαν να τραβάς απότομα την πρίζα από όποιο πολιτισμό έχει υπάρξει ποτέ.
Μπορεί να ζήσει από τη συγγραφή ένας συγγραφέας. Ειδικά εάν δεν τρώει συχνά.
Σε τι φάση σε πετυχαίνουμε τώρα; Τι ετοιμάζεις;
Κυκλοφόρησε πρόσφατα το νέο βιβλίο από το σύμπαν της Παραλίας, «Το κορίτσι της Παραλίας» που αποτελεί την αυτοτελή συνέχεια του πρώτου βιβλίου «Το κορίτσι με το Σαλιγκάρι» και έχω εστιάσει την προσοχή μου εκεί ώστε αυτή η πραγματική και ανατρεπτική ιστορία να φτάσει στο κοινό. Θεωρώ πως είναι από αυτές τις ιστορίες που σου δείχνουν πως τα πιο εντυπωσιακά σενάρια τα φτιάχνει η ζωή όσο και αν μοιάζουν απίστευτα. Και επίσης πως αυτός ο εκρηκτικός έρωτας της Στέλλας και του Φρέντι είναι από αυτούς που μένουν κλασσικοί και αξίζει να τους ζήσουμε.
Παράλληλα βέβαια, έχω ολοκληρώσει ένα τελείως διαφορετικό κόσμο στον οποίο μας βάζει το επόμενο βιβλίο και μας μυεί σε μία θεματολογία ιδιαίτερα σαγηνευτική και πρωτότυπη και μαζί με την Αυγή Βάγια έχουμε ετοιμάσει κάτι νέο τηλεοπτικά πρωτότυπο και ήδη δουλεύουμε με μία καταπληκτική ομάδα σε κάτι επόμενο για το μέλλον. Σχέδια υπάρχουν πολλά, όνειρα ακόμα πιο πολλά και ανυπομονούμε. Προς το παρόν θέλω να βρεθούμε ακόμα μία φορά στην Παραλία και να με αφήσετε να σας ξεναγήσω σε μία ιστορία που δεν θα ξεχάσετε πιστέψτε με ποτέ.
