Λήδα Σαντάλ: "Η Σμαρώ η μπα-μα μου"

Η μητέρα της, η Σμάρω Στεφανίδου, ήταν για τη Λήδα Σάνταλα «η πιο στενή, η πιο μοντέρνα» φίλη της. Οι δύο γυναίκες έζησαν κοντά και αγαπημένα, αν και για πολλά χρόνια τις χώριζαν αμέτρητες αποστάσεις. Μιλά για τα παιδικά της χρόνια, έως τις τελευταίες στιγμές στο «Ιπποκράτειο». Με μια γλυκύτητα, απόσταγμα ζωής, που τη δίδαξε εκείνη. Και με την ικανοποίηση «ότι η μητέρα της έφυγε για τον ουρανό, μέσα από την αγκαλιά της, ευτυχισμένη».
- Τι ήταν η Σμάρω Στεφανίδου για τη Λήδα;
«Ήταν σπουδαία, ο μέντοράς μου. Η Σμάρω είχε αναλάβει τη διαπαιδαγώγησή μου. Της οφείλω τόσα πολλά! Τον πατέρα μου τον έχασα όταν ήμουν δέκα χρόνων. Μείναμε οι δυο μας: εγώ και η μητέρα μου. Κάπου επαναστάτησα, αισθάνθηκα σαν δεκανίκι. Έσφιγγαν τα λουριά, γιατί χήρα και ορφανό έπρεπε να δεθούν. Εγώ ήμουν πολύ ανήσυχη, έψαχνα τον εαυτό μου. Έπρεπε να παίξω τον ρόλο του μπαμπά, του συζύγου και συντρόφου. Τη Σμάρω τη φώναζα μπα-μα. Γιατί έβαλε τα δυνατά της και αύξησε τις παροχές. Αν και ζούσαμε με τον μισθό της, δεν μου έλειψε τίποτα. Την αποκαλούσα και Σμάρω και μανούλα και μαμά. Αισθανόμουν ότι ήταν κάτι πολύ παραπάνω από μαμά μου. Μου τη χάρισε ο Θεός.
- Η τελευταία εικόνα που έχει κρατήσει από εκείνη ήταν μια κούκλα.
«Ήταν μία κούκλα, δεν ήταν γιαγιά. Στο νοσοκομείο την έβαφα συνέχεια, ακόμη και όταν ήταν σε λήθαργο. Είχε την αίσθηση της γυναίκας, θηλυκό! Δεν ήταν κομπλεξική».
Το πιο σημαντικό που έδωσε στην κόρη της ήταν η εσωτερική της κατεύθυνση.
«Το πιο σημαντικό που μου έδωσε είναι η εσωτερική μου κατεύθυνση. Μου είπε κάποτε: « παιδί μου, ότι κάνεις, ευδοκιμεί». Τα ταξίδια που έχω κάνει με τα πόδια και με τον σάκο, ήταν ταξίδια αναζήτησης, όχι τουρισμού, και τα πράγματα που διδάχτηκα εκεί δεν πήγαν χαμένα. Αυτό ήταν η Σμάρω. Είχε μία ζωή, όπου όλα οδηγούσαν κάπου».
Πηγή: Espresso